Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 651 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 584

Kssass KS Sas§i

Kraków, Sobota 18 Listopada 19162

Rocznik LXIX.

finin

UnjnAnl

Wydanie irieesorne.

,,Ku podniesieniu serc".

Słynna, dsiś już sstan darowe wyznarfie z epi

logu Trylogii o tych ksifgach, ,pisanych ku po

dniesieniu sere* — m oie na swój sposób bye

streszczeniem n atu ry pisarskiej Sienkiewicza.

—

Wszystko, co z pod pióra jego wyszło, miało

w *obia pierwiastek męstwa, które chce być po

cieszyeiclem Polaków XIX stulecia. Natura Sien

kiewicza stania po wszystkie wieki w hiacoryi

polskiej jako posąg rycerza, który zdjął z czoła

szyszak bojowy, zaczerpnął weó balsamu wia

ry - i podał ustom narodu, ubroczonego krwią,

upadającego p od ciężarem czekania.

Taką misyę podjął Sienkiewicz świadomie, ale

od świadomości i zamiaru silniejszym ta jeszcze

był nakaz psychiczny, skład duszy, która tylko

taką męską stopą po świecie chodzić umiała.

Choćby chciał, nie mógł być innym , jak tylko

takim radosnym bojownikiem , okiem rozjaśnio

nym, ufnem.

Dwa są w naszej literaturze XIX; stulecia

strumienie, dwa równoległe łożyska, po których

płynie piękność polskiego sło w a:

Jeden z tych n u rtów to rozpacz, wyrastająca

z grobu państwowości polskiej, jęk i zgroza,

pieśń nieraz cudna, jak kwiat, utkany z łez i

krwi. To nasz romantyzm i wszystko, co do na

szych aż dni z romantyzmu rodem i poezyi pa

tryotycznej naszej, tego mauzoleum, gdzie posą

gowe kształty przybiera struchlenie i nadzieja,

spazm i moe, modły i przeklinania. Obok zaś te

go nurtu — drugi strumień bytu poetyckiego,

przez długie lata sk ryty i przyciszony w cieniu

tamtych wielkości — instynkt podświadomej

wiary w niezniszezalność polskiego trwania. Nie

woli i poniżenia połskieg« świadom, ale biorący

go za chwilowy koszmar : sen - mara, Bóg wiara;

z lechicka d ufuy w siebie, z chłopska twardy,

bezwiednie cierpliwy, a nigdy nie inny, jak tyl

ke polonezowy. Z Reja «n, al* i z Bogurodzicy,

z nieprzedawnionego szumu skrzydeł husarskich,

jak tamten, romantyczny z proroctw Skargi idzie.

Ten oto drugi nurt, przeciwrozpaczny, tea nie

znający, nie chcący znać niewoli, doszedł do

kulminacyjnego p u nktu w twórczośei Sienkiewi

cza. Prsedtem w dawniejszych latach jakby przy

ciszony, w «sowie autora ,Trylogii* uzyskuje

rezonans, dochodzi do głosu pełnego i wprost

tryumfalnego.

Ku pocieszeniu sere napisano ,Trylogię41 nie

tylko z tego powodu, że temat zaczerpnięty był

z okrssa w olnej, całej i niepodległej Rzeszypo

spolitej. Nie dlatego, bo na cały świat przecie

już Dante powiedział, że nie masz pono nic bo

leśniejszego, jak w dniach nędzy wspominać

świetną przeszłość — więc i ten tem at staćby

się mógł całunem romantycznym, gdyby go w

rękę ujęła dłoń, cberonejskie tylko wieńce spla

tać umiejąca. Pocieszeniem serc stała się ,T ry

logia* dlatego, że twórca jej w tym, jak i w in

aym temacie, b ył duchem , nie chcącym znać

niewoli. Wbrew eałej zew’nętrznej rzeczywisto

ści, duch Sienkiewicza patrzył na «ał« nasze roz

biorowe stuleeie, jako na zły, ale i przemija

jący przypadek. Jak inni nie wychylali się pozs

obręb tej rzeczywistości, z niej ezerpali mądrość,

czucie, pogląd na świat i naw et swój osobisty

temperament, tak znowu Sienkiewicz naodwrót,

nigdy duchem swym ni« wkraczał w obręb t«j

przypadkowej rzeczywistości, wszystkieiui musa

mi swojej wyjątkowej twórczości, żył w jeste

stwie polskiej niepodległości, tej, co ,m inęła na

chwilę" — i która przyjść musi na nowo nie

uchronnie. Jedna i ta druga przyszła nasza ca

łość, wolaość, niepodległość była domem jego

serca. Tam się to serce zagospodarowało, powie

trzem tego domu oddychało, sokami ziemi tyeh

obszarów żyło.

I nie tylko też ,Trylogia* jest objawem ta

kiego życia. Nie tylko ,Trylogia*, ,Krzyżacy*,

każdy utwór Sienkiewicza daje ludzi i powietrze

wolnej ojczyzny. Dzisiejsze tem aty w powieściach

jego tchną tą samą dążnością obywatela samo

istnego kraju. Krzycki z ,Wirów" jest dal

szym ciągiem Kmicica. Szlachta wiejska i miej

ska z ,Rodziny Połanieckich* ma całą szerz

sejmowych wyborców i elektorów z pola Woli

warszawskiej. Wszyscy oni są cierpliwi wobec

historycznego prowizoryum z XIX stulecia, wszys

cy gotowi do podjęcia na nowo życia Rzeczy

pospolitej — tych ludzi nie tknęła niewola.

Gdy Sienkiewicz chce dać Polaka zrozpaczo

nego, tęskniącego, przywiędłego — umiejscowią

go poza granicami ojczyzny — Latarnik. Ten

ma prawo skarżyć się na los, ten jest prawdzi

wym niewolnikiem. Ala dopóki przebywasz w

ojczyźnie, dopóki ziemia polsk a uśmiecha ci się

co dnia urodą swojej nieśmiertelności - dopóty

jesteś wolnym, bo możesz Bogu i sobie ufać,

że napowrót wrócą ci wszystkie dobra histo

ryczne. Od ciebie zależy. Rośnij jeno wolą.

Dopóki ziemia polska...

Momentu ziemi nie można przeoczyć, gdy mo

wa o tej niepodległej stronie w naturze Sienkie

wicza. Jak we wszystkich innych objawach swej

twórczości, tak i tu był Sienkiewicz bezpo

średnim

ciągiem

wielkieh- pisarzy

złotego

wieku, Jak Kochanowski, jak Wacław Potocki,

jak autor ,P an a Podstolego*, tak samo Sienkie

wicz był pisarzem ziemi. Nie tylko przez te

setki nieporównanych jego krajobrazów, które wy.

malował piórem, ale głównie przez to, że wszyst

ko, co tworzył, miało w sobie pierwiastek ziemi.

Dusze jego ludzi ulepione są z czarnoziemu, tem

peramentu wprost wrosłe w glebę, filozofia orna,

afirmatywna, oparta o trwałość, o nieprzemijają

cą wieczystośe skiby i zagonu.

Z sistni i szabli wyrosło państwo polskie. li« -

mia i szabla — poczucie przyrodzonej polskości

i duch rycerski — panują nad geniuszem Sien

kiewiczem. Możnaby powiedzieć, że ten geniusz

to szabla wbita w ziemię. W czasach Tarnow

skish i Żółkiewskich, człowiek typu Sienkiewi

cza napewno byłby wojownikiem, imię jego prze

szłoby do nss zapewne w rycerskiej legendzie.

Pod starość, albo we wywczasach jął by się pió

ra. Żył w czasash, kiedy Król Jegomość ni« zwo

łał ani razu pospolitego ruszenia. Przes życie

całe pozostał na odpoczynku, wbił szablę w zit

mię, ale ona, po naddziadach nasiąkła krwią

i wspomnieniami, wibruje, ehoć wbita w ziemię

całą gotowością do nowych czynów, ezeka kie

dy Król Jegomość n a nowo każe ją wyiąć,

a tymczasem opowiada ziemi o cudnych swych

csynach. I idzie ten pogłos po ziemi polskiej,

rozchodzi *ię coraz szerszym kręgiem, aż e na

cała drżeć poczyna i staje się sama rycerzem.

Tak! ziemi polskiej on dał wibrację rycerską.

Tem były jego pisma. Gdy wszystko nam zabra

no - i tylko ona nam została, on, syn złotego

wieku piśmiennictwa, uzbroił ziemię w pancerz

i miecz, b y ona była pospolitym ruszeniem we

dniach prowizoryum i czekania.

Syn złotego wieku, ostatni pisarz dawnej nie

podległej ojczyzny — i pierwszy pisarz przyszłej

niepodległej Polski. Przezeń to, z jego szczodrych

rąk przyszła, da Bóg, prawdziwa wolna Polaka

otrzym a w darze ducha Rzeczypospolitej, nieuro*

nionego w niczem, przechowanego w całości.

Tym duchem jest cała jego twórczość, Na grani

cy między dawnymi złotymi a przyszłymi świta

jącymi już dniami, spocznie ten jego wielki grób.

Adam Grzym ała Siedlecki.

Protesty.

Rosya wystąpiła z urzędowym dyplomatycz

nym protestem przeciwko ogłoszeniu państwa

polskiego. Tego protestu należało oczekiwać, gdyż

rząd rosyjski mógł się obawiać, źe milczenie

jego w tej sprawie będzie mu poczytane za ci

che uznanie dokonanego faktu. Przypomnieć tak

że można, że sprzymierzeńcy domagali się od

Rosyi, aby swoje stanowisko w jakiś sposób

zaznaczyła, tem bardziej że w Anglii i Francyi

panuje dość wyraźne niezadowolenie z postępo

wania rządu rosyjskiego w kwestyi polskiej. Za

chodnie m ocarstwa sądzą nia bez słuszności, że

uporczywa bierność Rosyi ogromnie zaszkodziła

sp:awie entente i pozbawiła ją wielu sympatyi

w krajach centralnych. Póitrzecia rok u upłynęło

od ogłoszenia m anifestu wielkiego księcia i przez

cały ten przeciąg bZe,aa nie uczyniono ,ani jedne

go kroku, aby rozwiązanie kwestyi polskiej na

przód posunąć; nie zdobyto się nawet na co

fnięcie rozporządzeń ograniczających prawa Po

laków w Rosyi! Teraz dopiero, kiedy akt mo

carstw centralnych stworzył niepodległe państwo

polskie, rząd rosyjski wystąpił z powtórzeniem

treści wielkoksiążęcej pro kia macyi.

Czy w Petersburgu sądzą na seryo, że Polacy

zadowolnią się podobnymi okólnikami, że uwi«

rzą obietnicom, czynionym pod przymusem,

w których zresztą niema nic, oprócz mglistych

frazesów ? Zresztą Rosya nie zmieniła i teraz

swego zapatrywania, wyrażonego na początku

wojny: że kwestya polska jest wewnętrzną ro

syjską i zawsze jeszcze przywłaszcza sobie pra

wo rozstrzygania losu Polaków wyłącznie według

swej własnej w«li. Ale na takie pojmowanie

sprawy o charakterze wybitnie międzynarodowym

Polacy nigdy *ię nie zgodzą, a i Europa nie może

pochwalać rosyjskich uroszczeń, tak szkodliwych

i niebezpiecznych dla europejskiej równowagi.

W ogólności Rosya nie jest zdolną rozwiązać

kwestyi polskiej w sposób zadawalniający, gdyż

....

niema do tego ani dobrej woli, ani politycznego

przygotowania. Panujący w niej wszechwładnie,

pomimo Dumy i konstytucji, element biurokra

tyczny, stanowi nieprzepartą przeszkodę dla ro

zumnego i sprawiedliwego załatwienia kwestyi

polskiej, a najlepszym tego dowodem jest zacho

wanie się wobec Polaków wszystkich ministrów

rosyjskich, którzy już po wydaniu manifestu

Mikołaja Mikołajewicza zmienili się w P eters

burgu. Ponieważ zaś rosyjskie koła decydujące

tj. dwór i car, nie dopuszczają go gabinetu lu

dzi, nie związanych z systemem biurokratyczne

go despotyzmu, niema powodu przypuszczać, aby

obecnie stosunki polepszyły się w bliskiej przy

szłości.

Protest Rosyi, «party rzekomo n s prawie mię

dzynarodowam, jsst «redagowany z cyniczną obłu

dą. Wszakże od 150 lat eałe postępowanie Ro

s ji z Polakami jest nieprzerwanym szeregiem po

gwałceń prawa narodów, począwszy od rozbio

rów, a skończywszy n a wyodrębnieniu Che?mszęsy

zny ! Nie tylko jednak w Polsee, ale wszędzie, do

kąd sięgają rosyjsk!o uroszczenia, polityka Rosyi

opiera się na bezprawiu. Czy to przy zagarnięciu

Gruzyi, czy przy ro zszerzaniu swych posiadłości

w Azyi środkowej, w stosunkach z Chinami przed

wojną mandżurską, zawsze i wszędzie łamała Ro

sya bez skrupułów zasady międzynarodowego pra

wa, u zna jąc jodynie prawo silniejszego. To też

obecne jej powoływanie się na kodeks między

narodowy jest tylko objawem bizantyńskich me

tod, które charakteryzują wszystkie dyplomaty

czne wystąpienia Rosyi; a przytem krok mocarstw

centralnych, stwarzający państwo niezawisłe z pro

w incyj, dawniej przemocą do Rosyi przyłączonych,

nie stanowi naw et formalnego naruszenia prawa

narodów, co już stwierdzili teoretycy i praktycy

tej gałęzi prawniczej nauki. Śmiało można zatein

przejść do porządku dziennego nad notą rosyjską,

której brakuje nawet siły przekonania i powa

żnych motywów.

Co się tyczy wystąpienia w Dumie polskich

przedstawicieli Królestw a kongresowego, trzeba

by najpierw rozstrzygnąć pytanie, czy pp. Haru*

sewicz i Szebeko w danych warunkach mogii

milczeć? Zdaje się, że było to niemożliwe bez

narażenia posłów i wogóle Polaków, zmuszonych

do przebywania w Rosyi, na dotkliwe repreaye.

Gdyby naw et posłowie zdecydowali się ofiarą

własnych osób okupić prawo niezabierauia gło

su w kwestyi ogłoszenia państwa polskiego przez

mocarstwa

centralne,

obciążała ich odp»

wiedzialność za dolę ty3;ący rodaków, rozproszo

nych po Rosyi i wydanych na pastwę władz pro

wincyonalnych, na nowe prześladowan:a. Należy

przypuszczać, że obawa o los tych rzesz bez

bronuych była głównym motywem przemówień

polskich w obu Izbach rosyjskiego parlamentu.

Czy deklaracye, skoro już musiano je złożyć,

mogły wypaść inaczej i o tem także trudno de

cydować z tej odległości, i bez bliższych iafor

m scyj. Trzeba tylko zaznaczyć, ie pomiędzy o

świadczeniem p. Harusewicza, a mową p. Sze

beki zachodzi dość znaczna różnica treści i for

my, na korzyść pierwszego. Deklaracya, złożona

w Dumie, jest spokojna i prawie obojętna, prze

mówienie p. Szebeki w Radzie państwa ma już

charakter bardziej impulsywny i idzie dalej w

wynurzeniach politycznych. Czy jednak to prze

mówienie, które zanim dostało się do nas z P e

tersburga, przebyło podwójną cenzurę, zostało

przez Ajeneye telegraficzne dokładnie i wiernie

streszczone, nie wiemy i raczej naw et *kłaniać

się można do przypuszczenia, że streszczenie jest

nieścisłe. Mamy prawo domyślać się tego, sądząc

p. Szebekę z jego poprzednich, bardzo śmiałych

wystąpień, w których wyraźnie i poprawnie o

kazał się zwolennikiem polskiej państwewości

i niezawisłości.

Ogół polski wedałby niezawodnie, aby posłowie

polscy w Petersburga wstrzymali się od wszel

kiej manifestacji, ale nie

ulega najmniej

szej wątpliwości, że położeni* ich było tru

dne i niemal przymusowe. Polskie Kcło z Litwy,

znajdujące się w odmiennych warunkach, saegł*

milczeć, posłowie z Królestwa zostaliby posądzeni

0 zdradę stanu, gdyby wymaganych deklaracyj

nie złożyli. Całe to przejście jest zresztą jednym

argumentem więcej, przemawiającym za oderwa

niem ziem polskich od Rosyi. Dopóki jakakolwiek

część daw nej Rzeczypospolitej pozostawać będzie

pod panowaniem rosyjskiein, rząd rosyjski zechce

zawsze w yzyskać jej przedstawicieli dla swoich

celów, aby wywołać zamieszanie w polskich sze

regach. Teraz właśnie używa tej taktyki dla po

wstrzymania nacisku sprzymierzeńców, ezęśeią

dla oddziałania na nieliczne ckwiejne żywioły w

Królestwie. Celu swego nie dopnie, gdyż opi

nia publiczna w Polsce wie dobrze, jak należy

oceniać wymuszone deklaracye pp. Harusewieza

Szebeki, a jeżeli Anglia i Francya zadowolnią się

tą zresztą dość niezręcznie odegraną komedyą,

będzie to tylko nowy dowód, iak powierzchownie

państwa zachodnie zuają istotną treść sprawy

polskiej i jak mało obchodzi je przyszłość Polski.

,)fiCrGatyzacfa Gaiicyi".

Wlldsft 18 listopada.

(«=) Prasa węgierska, omawiając projekt wy

odrębnienia Galicyi ukuła wyraz o ,kroatyzacyi*

naszego kraju. Istotnie analogia jest dość zna

czna, ale z pewnością niezupełna. I przesłanki

historyczno-polityczae są inne i warunki spół

czesne w wielu kierunkach odmienne. Jednak są

1 punkta styczne, dla których, jak sądzę, godzi

się zapoznać połeki ogół cokolwiek bliżej z pod

stawą, na której speczyw* węgiersko-chorwacka

ugoda,

Podstawą tą jest artykuł *stawy XXX z 1888

r. Po sługują się przy teaa niemieckiem tłoina*s«

niem p. t.

, Die uugariachen Verfassung*gesetae,

Herauagegeban ro n Dr Gustav Steinbach, 2 Auf*

laga, Wien 1S25 Mmz’che Hofbuchkaadlung*.

Najważniejsza postanowienia tej ustawy są :

§. 1. Węgry i Chorwacya, Sławonia i Dalmaeya,

stanowią jedną i tę samą wspólność państwową,

zarówno wobae reszty pod panowaniem J. K. Mo

ści zostających krajów, jak wobec krajów in

nych. (Węgry, jak wiadomo, roszczą sobie — ze

strony austryackiej zresztą nie zbyt ostro zaprze

czan* - prawo także do Dalmaeyi).

§. 2 . orzeka, że akt koronacyjny ważny jest za

równo dla Węgier jak i dla Chorwacyi i dyplom

koronacyjny jest wspólny.

| 3 postanawia, że we b;e Austryi Węgry i

Chorwacya tworzą jedną całość. Według § 4

w przyszłości do wszelkich układów, odnoszą

cych się de spraw z Austryą wspólnych, wy«aa

ganem będzie współdziałanie Chorwacyi.

Paragrafy następu* do 10-go ustanawiają

szezagółowo sprawy między Węgrami a Chorw a

c ją wspólne. Wspólnemi sprawami są : lista ey

wilns, uchwalenie kontyngentu rekruta, ustawo

dawstwo wojskowe, kwaterunek i zaopatrzenie

armii. Co do spraw wojskowych kontyngent re

kruta między Węgrami a Chorwacją ustanawia

się według klucza ludnościewego. Rekruci z Chor

wacyi przyd zieleni być mają do chorwackich

pułków.

Do spraw wspólnych należą dalej: sprawy

skarbowe zarówno co do ustawodawstwa iak eo

do administracyi. Cały przeto system podatkowy,

Z listów Sienkiewicza

w epoce TrylogiiiKrzyialtdw.

—

Prof. Stanisław Smolka, niegdyś kilkoletni re

daktor naszego pisma, u życzył nam łaskawie kil

kudziesięciu listów śp. Henryka Sienkiewicza, pi

sanych do niego w latach 1882—1900, a zawie

rających dużo ciekawych szczegółów o twórczo

śei i o stosunkach życiowych wielkiego pisarza

wtych tak doniosłych dla niego latach. Ogła

szamy wyjątki z tych listów w przekonaniu, że

nie tylko zajmą one uwagę naszych ezytelników,

ale także rzucą światło na genezę i na sposób

powstawania tych arcydzieł, które Sienkiewicz

w tym czasie pisał.

Listy pisane są po prostu, szczerze, bez ża

dnej pozy, bez zdawania sobie samemu nawet -

jak aię zdaje — sprawy, jaki bezcenny dar przy

nosi autor narodowi, dając mu w tym czasie

,Bartka", ,Ogniem i mieczem* lub ,Potop14.

W wyrażeniaeb, że ,,smaży coś1 lub że posyła

,,bazgrociny1* niema ani cienia fałszywej afekta

cyi albo nieszezerej skromności. Nawet fakt swej

ogromnej pracowitości i sumienności, objawiają

cej aię w dążeniu do opanowania całej mu po

trzebnej literatury historycznej i źródłowej, przed

stawia Sienkiewicz w sposób tak n aturalny i pro

%, iż tizeba dopiero zastanowienia, aby wyczy

tać g jego listów, ile żmudnej pracy kosztuje go

Praca przygotowawcza. Nie ma w tych listach

rówaież skarg n a ciężkie warunki osobiste, wśród

jakieL mu pisać przyszło, a przecież najpiękniej

820 karty Trylogii powstawały przy łożu eiężko

?horej, umierającej żony, o którą troska przewi

ja się nieustannie w listach niżej przedruhowa

" yeh. W rozmowach z przyjaciółmi przyznawał

*aa niejednokrotnie, że twórczość ta była mu

o*lodą i ratunkiem w najcięższych chwilach ży

ci*- Ale skarg w tych listach nie znajdziemy !

Wyjątki z pierwszych listów, jakie podajemy,

pisane są przez Sienkiewicza, jak e redaktor k o n

serwatywnego Słow a do prof: Smolki, kierujące

go działem literackim Cwmu. Prof. Smolka, który

cgłaszał swoje ,Szkice historyczne* (np. , Iwan

Czarny"), zaproponował Sienkiewiczowi wzajem

ny przedruk fejletonów Czasu i Słowa, i na tę

propozycyę odpowiada Sienkiewicz w pierwszych

listach. Zarazem robi aluzyę do pewnych różnic

w taktyce pomiędzy Czasem i Słowem, wynikają

cych z faktu, iż każde z tych pism, choć ich

programy były niemal identyczne, działałe w in

nych warunkach.

18 stycznia 1882.

Łaskawy Panie! Zgoda na wssslkie propozycje.

Dla naszego pisma byłoby wielką rzeczą dostać coś

w tym rodzaju jak pańskie »Stkiee«, dlatego naj

chętniej przystałbym i na zamianę, gdyby taki ra

chunek okazał się dogodny*». Cała trudność leśy

tylko w tem, że obecnie nic nie aaam ani w tece,

ani w zamyśle i nie umiałbym dokładnie wskazać,

kiedybym mógł coś swego nadesłać na wypadek o

debrauię pierwej od Sx. Pana jakiejś praey. Teraz i cza

su mi brak, bo uie esęść ale cały ćzionaik muszę mieć w

opieee i pilnować, by nis poszedł w »trony, w ktć

re ja iść nie chcę. O przekonaniach i zasadach

moich nie będę Sz. Panu pisał rozpraw, wszslake

winianom sadmieuić, śe moża nie wszystko, co wyj

dzie z pod mego pióra i co będzie w Słowie mo

głoby znaleźć pomieszcsesia w Czasie . Swój sposób

myślenia wypowiadałem, e ils mogłam, w tem, eom

pisał — i nie sądzę, abym się zmienił; wszelako

obawia»» się, że zaekedzą znaczne różnice między

tem, co ja myśię * kioruakieaa Ckas u. Piazę lo dla

tego żc dochodzą mnie z Krakowa objawy niezado

wolenia z kierunku Słow a . Owóż winianem ostrzeds,

że kierunek ten i na przyszłość nie będzie silniej

zabarwiony na kolor dla Krakowa najmilszy. E nas

są inna stosunki i nay miejscowi, *nająey je najle

piej, musimy uważać, aby nie rozdzielać, nie two

irzyć wrogich obozów, ais raezej skupiać w imię

rozsądnego postępu i łączącej wszystkich miłości

do krają. Ale stanowisko takie wymaga czujności i

zabiera wszystek czas; dlaUgo nie wism, kiedy

ozem będę mógł służyć. Powtarzam jednak jeszeze

raz, że e ile moje bazgrociny przydałyby się na ecś,

służę i aa zamianę i jak Sz. pan zażąda. Prawdo

podobnie na przyszły kwartał muszę ce dla Słow a

wysmażyć. Jeśli się te stanie, prześlę korektę tak,

abyśmy mogli drukować jednocześnie.

Już w następnym liście zapowiada przecież

Sienkiewicz nadesłanie swojej pracy, nieataty ni

gdy ui* napisanej, a przynajmniej nie drukowanej.

9» etycznia 1882.

Diiękuję za ostatni list. Wsiąłbym najchętniej

pracę drukowaną, gdyby nia obawa moieh kolegów,

którzy nie omieszkają mi wytknąć przedrakn. Dla

tego, jeśli nowa pańska praca będzie ukończona

wkrótce, byłoby dla mnie lepiej dostać ją na świeżo

0 ile można współcześnie a Krakowem. Co do mai*

być moie, żo napiszę coś wyłącznie dla »Czasu*.

Ale czasu 1 ezasa! Opowiadano mi w tych dniach

historyę dwojga narzeczonych z zaścianka w Ja

worki, którzy w 83 roku, gdy wieś z rozkazu Ma

rawiewa została spalona, a ludność wzięta na Sy

beryę, ukrywali się przez 1 0 , wyraźnie przez dzie

sięć lat, w lasKsh. Prawie wierzyć się nie ehse, ale

temat tak piękny i to życie leśna iak mnie męsi,

że byle jaki tydzień wolniejszy, zrobię nowellę. Oczy

wiście nia mógłbym jfj tn drukować — posiałbym

ją więc Sz.au. Pann.

Być może, że jeden z motywów tej noweli

nienapisanej, którą Sienkiewicz nazywa w dal

szych listach »leśnymi narzeczonymi*, stał się

podstawą utworu, noszącego dzisiaj tytuł *Sie

lanka*, ogłoszonego w kilka lat później. Takby

należało wnosić z dalszych listów, zawiorsjąoyeh

nadto pewne szezegćły o kłepotaeh redakeyjzyeb

znakomitego autora :

Środa 6 laty 1832.

Potrzeba pewnego czasu:

»nim się przedmiot świeży

jak iiga aoukraja, jak tytoń uleży...«

Z tego powodu leśni narzeczeni krążą gdzieś je

szcze w jakichś oparach leśnych, w mgłach zimo

wych, nie mają jeszcze twarzy, rąk, tsóg i ramion —

1 są podobniojsi de dachów, bo tak prscźroczyśei,

jak ta śmierć Gretgera, przela tu ją» nad pussczą...

Kiedy inkaruaay* na?tąpi, nie wiem. Ciąża trwa u

mnie, jak u samicy słonia, lata całe. Jest to tem

śmieszniejsze, ża potem rodzi się zwykle mysz —

przynajmniej co do rozmiarów. Ale za to muszę się

pochwalić, że prawie każdy temat dokeóczam prę

dzej lub później. Dokończę więc i tea i dana do

»Czasu«, te jeszcze nie będzie nieszczęścia, bo spó

źnienie ostatecznie u Wae więcej sskodzi, niż u nas.

Myślę jednak, że będę mógł dać zaraz, bo do od

cinka ni* mam wielkich rzeszy, a te, eo są, mogą

poczekać. Tarnowskiego odczyt wolę jak »Kolędy«,

be będzie nowszy, ale go jeszcze nie mam. »Kolę

dy« z bólem serca odeślemy »Wiekowi«. Mówię

z bólem, bo apetyt nasz jest bez granic.

Praca nad ,kochankami leśnymi* została przer

wana, be zjawił się pomysł większy i donioślej

szy — pomysł ,Bsrtka-Zwyeięzcy*. Oto wiado

mości, jakie o nim kelejno redaktorowi *Czasu"

nadsyła:

28 lutego 1882.

’

Co do mojej powieści, zanim przystąpię do »Ko

chanków leśnych«, skończę »Rartka-Zwyciąztę«.

W »Słowie« ukaże się ou również dopiero w kwie

tniu. Dia Was prześlę go za dwa tygodnie. Może

on być w »Czasie« drukowany wcześaiej, ehoćby

saraz pe odebrania rękopisu. Nam to nic nio

szkodzi.

27 marca 1882.

Bartka jest dopiero połowa. Piszę ge da druku.

Poezątek będę się starał przesłać na pierwszego

kwietnia, a przynajmniej w pierwszych dniach, po

mimo, iż początek potrzebuje przeróbki. Sami też

nie zaczniemy drukować na pierwszego, ale może

depiere na 1 0 -go lub później. Jeśli stacie ceś krót

szego, to tymczasem dajcie. Przepraszam, jeślim

zrobił zawód, ale nie mogłem skończyć wcześniej.

W piśmie nie pannjs aię nad twoim czasem, a przy

tem powieść nia zawsze można pisać. Właśeieiele

»Słeua« zapłacili mi 200 rs. Wam oddam za 200

guld.

W połowie kwietnia jeat już Bartek gotów,

:pomimo ciężkiej choroby, jaką Sienkiewicz prze

chodzi i pomimo, że równocześnie pisze swojo

przecudno , Wspomnienie z Maripozy", natchnio

ne remimseencyami z pobytu w Ameryee (boha

terem jest ów Putram ent, ee zapomniał mów»«

potoczaym językiem polskim i przemawia tylke

mewą Wujka):

17 kwietnia 1882.

Przepraszam najmocniej, żem nie odpisał zaraz,

ale chorowałem ciężko i przez dwa tygodnie nie

podnosiłe-m się z łóżka. Co do mojej odpowiedzi,

rzecz nie da się ułożyć inaozej, chyba tak, jak mó

w’iliśmy w Krakowie. To jest: zaczniecie przed na

mi, by Was o przedruk nie posądzano ; ale nastę

pnie musicie się opóźnić i po nss powtarzać. Można

to zgrabnie *robić, dając małe felietony. Mam by

najmniej o to nie chodzi, by Was uprzedzać i nie

m a m y do tego żadnego interesu, ale faktycznie, po

nieważ całości ni* mam gotowej i przyjdzie chwila,

w której z dnia nu dzień dopisywać masię, bo drak

mnie dogoni. Przeto przysłać Wam rękopisu przed

ukazaniem się w Słow ie nie mogę. Byłbym bardzo

posunięty, gdyby nie ta choroba, która mnie osła

biła niezmierni*.

19 kwietn:a 1882.

Pocrątek »Bartka« daiś wysyłam. Możecie zaraz

zacząć. Ale przedtem jeszeze jeden business. Dziś

w nocy napisałem nowelkę p. t. »Wspomnienie z

Maripezy«. Peniewai pisrłoaa od jednego zamachu,

rzecz więc ma przymioty jednego zamachu. W tej chwili

kasałem ją składać. Jutro zrobię korektę i prześlę

Wam... Wszystkiego będzie ze dwa de trzech od

cinków.

Kwiecień 1882.

»Bartek« skończony — i przepisuje się. Jalro

wysyłam Wam 20 kilka pierwszych atkuezków; po

tem będę wysyłał codziennie tyle, ile ed przepisy

waeza odbiorę. Zaczynać możecie zaraz... Przyszło

sai do głowy zmienić zakończenie i stąd zwt?ka.

Maj 1832.

Zmniejszcie kesę »Bartkowi« znacznie, ehoćby

do siedmiu tygodni. Może przyślę teraz o konhan

kaeh leśnych.

W roku następnym , w lutym, rozpoczyna się

znowu korespondencja ebu redaktorów, a tym

razem dowiadujemy s:ę o fakcie pierwszorzędnej

doni,osłości: Sienkiew icz pi*ze p ow ieść » wielką"

jak zrazu myślał jednot.omową (60 fejleto

nów) — z czasów Jana Kazimierza. Jej tytuł

ipierwotny (WiUae §maado) wskazywałby, że głó

}’wnymi bohaterami mieli bye Kureewice* i Bo

hua. Sienkiewicz w lutym 1283 sani jeszeze nie

^CZA8 * wychodzi dwa ra*y dzienni«, * wknow!eJw « g««utiale 6 n a t i e *odabalS I

Kumer wieczorny 10 ha!,, ranny 10 hai.

Kffg^

**KENUMERATA WYNOSIi

§BPw’".--*w;r--r-i ,--"i? .

Ina eałg rokIm kwartał %na1 miutęć

* *»*k.w!«wmlejseaV....

...

18 koro«

9k«r. -

tii k.r. -

»j,

* oan°aientett do donn k, , ’:y «"’U *"U 42 keroa i10kor.50 j3kor.60 r

?eeitą w A»ęta»-Węgnech ......

,F .V

. ;V . 42koro« 10kor,50h.! 3kor.W \

F°ortą. owutooUą wyaylką . ..

fiy»;,,r,

tó koro« 12 ko*. _

K 4kor. -

w państwie Niemiecki«*

.,-y

. UL.U:v»,yt,

48korca ił*kor._

\4kor.-hal.

M tanycb państwach . ....

Wkoron |15kor.—

5koŁ

;

Prenumeratą przyjmująt AdmJnteiraey* Czasu w Krakowie i «ntędy pocztowe. Miejscową pre»

ttum e ra te fcsięg. ^ a . Rr%yiaiiowskiego, handle St. K a rlińAW o , fcraflka w Sukiennicach, Biuro diia**

iiopcasa l « .°" !?" ° ’f * ^ Hnpezyo uiie* Jagiellońska, (Zł. Trafika, Brać!* Hildowie ul. Kaarmelieknk

f.i ,.*01*11 « t!*

f,* 8ai?cia» biurach Izi.a , 8 . SsNłwfekiefio, A. 8 i«i«w tkiłfi, * . tncbt!aka, na t!scyitl

!S !!IL !!

Jaśle, So*jw Sącis na *crosli w kulącarnl kolejowej, Udziel aa iioycli

I?!!!»..,

e u SJ , * P°r ,yerbw ksisj(wysli, ksl?ysrnla Pośiialaśski 2ekipaot, kol?sarn!* Cbodal:awskisfe

««»neiRieri, e m u e. k. tra!!ka Lublin, Biiiwn» c. k. traiika Bad»», Agencja śu taii!cto BUf}l Kllbabssj l ib l *9 j

łudągarisia J. SiaMłiwei:isli J*i*cS«w.

Ceny ogfoazertl od wiem»* petitem sa p!cnrwyrae i) 1*1, * ailtdy następny po15hal.: nkUdftrtei

j?aryc*py, eyirowy, akomplikowanv, plerwszy ras 40 hsL następny po 15 ha!. N ad esłan o i Ne krologia

|ed wiejącą wiorawdniki«»petit 80 nsi. aaksAdyraz. Głosy publiczności po2 kor.:kaau!tifcaly handlowe

jpelnc*k»i po dziale *kes8»ałi6*Hys»;it«ffiaail!*typrywat»«, *łuby,tatęejyajr itp.polkor. od jniyjsMwiersza,

Cg?oszeriia I p re n u m e ra tą prayjmnją: wa Lwowie Mura dzienników Et, SoUołowskie«ro A.

Ciszewskiego, k. Buchstaba; w J a ro sła w iu P.iaro dzienników; w Podgórzu Potnriilski- w Prze.

^ y i lu A. Ju»xyński księgarnia l K. Billet: w R zeszowie U. Weintraub; w Stanisławowie

;Aki i Sp.; w Tarnowie M. Rockach, O. Kant; w Tarnopoiu Komauiewaki; w Paryżu wyiąeiai«

a. W. Raszkowski, 14 CiW de Trevlae; w Wiedniu H«*senst«in A Vogler, R. Most.« (takt* wa wszyst.

*!eh filiach): H. Sehalek, M. Duke», E. Braun, J. Danneberg. Bock A Hsrzfeid, K. Friedl (tylko pr»

^um«rat| E Goldaebmicdt A Comp.), M. Perlea; w Frankfurcie n. M. G. L. Deube A Comp., w Pradze

;Czeskiej Fr. Hoyorka. Listy x pieniędzmi i p r2 ekBzypisnietn«naprcnuro«ratt i ogłoszenia przy).

Czasu w Kr* kowio, Reklam,m yt niaopleazfłcwane nie podłego ją opłacie p o c z to w i

litiim niaopiaaonifth nie jwsyj».«je »ię. Rękopisów »*Kkyłsnyoh ni* *wraca się,

H J * 2a kaidą wisa« adrtia Aepłica s’,% 41 bal.

*18KS

fii)RE3 B39AKCY2i kL św. Tomasza S? H. -

Telefon Ifr sa

1 of 4 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction