Mirador viewer

Czas.

Annotations

Showing 657 annotations

Adding notes only for logged in users

Filtering

N" 83.

Kraków, 13 Kwietnia - Piątek.

Kok 1883.

cUs

Kraków 1*» kwietnia.

Przegląd Polityczny.

Dziennik Polski donosi:

»Przełożeństwo śniatyńskiego zboru izraelickie

go i wielka liczba wyborców izraeliokich wysto

sowała dzisiaj do Dra Einila Byka we Lwo

wie pismo, zapraszające go do ubiegania się o

mmidat do Rady państwa z tamtejszego okręgu

Fresse pisze:

,,Rezultat wyborów lwowskich zadowolnił tu

wszystkie koła patryotyczne. W stolicy Galicyi

upadł kandydat szowinistyczny, który na sztan

darze swym napisał przywrócenie państwa pol

skiego, a umiarkowany prof. Zacharjewicz

wybrany został posłem. Wszelkie zabiegi polskie

go stronn,ctwa nieprzejednanego, aby przeprowa

dzie kandydata swego, upadty dzięki patryotyeznym

wyborcom lwowskim i wdaniu się w tę’sprawę

prezesa Izby wyższej Dra Smolki. W prof

Zącharjewiczu

znajdzie klub polski dzielnego

współpracownika, podczas gdy w Romanowiczu

zyskałby tylko fantastycznego marzyciela."

Fremdenblatt pisze:

»W alka wyborcza zakończyła się zwycięstwem

kandydata konserwatywnego, prof. Zach arje

wicza. Kontr-kandydat Romanowicz upadł.

Agitacya wyborcza przeszła wszelkie granice. R a

dykalni w namiętności swej chwytali się środków

oburzających, potępiając Dr Smolkę, iż ośmie

lił się polecić Zacharjewicza. W końcu wystąpili

nawet weterani z r. 1831, aby przemówić za Ro

manowiczem. Cześć bohaterstwu żołnierzy z r. 1831,

nikt nie odmówi im szacunku, ale czyż polityka

z r. 1831 była tak świetną w następstwach swych

dla Polaków, aby ją można uważać za wzór na

zawsze? Cóż owa polityka przyniosła w rezulta

cie? Rada państwa nie potrzebuje bohatera, któ

ry w dodatku odwagi swej niczem dotąd nie do

wiódł, ale trzeźwego i roztropnego polityka. R e

zultat wyborow lwowskich dowodzi, żc frazes

ustąpić musi przed rozsądkiem, i że Polacy wie

dzą, co są winni Austryi."

_ Przed kilku dniami w dziennikach pojawiła się

wiadomość, że z polecenia komiayi parlamentar

nej pp. Grocholski i Rieger udali się w de

putacyi do p. prezydenta ministów hr. Taaffego,

celem zaurgowania go w sprawie wrzekomego

rozporządzenia językowego dla Dalmacyi. W do

niesieniu tem powiedziano dalej, że deputowani

dalm atyńscy przy_jazd swój do Wiednia uczynili

zawisłym od cofnięcia owego rozporządzenia N a

miestnictwa. Otóż Pol. Corr. została upoważnioną

do oświadczenia, że wiadomość ta jest poprostu

płodem imaginacyi. Komisya parlamentarna nie

miała żadnego powodu do wysyłania deputaeyi,

gdyż jenerał Jovanowicz nie wydał żadnego roz

porządzenia językowego, deputowani dalmatyńscy

zaś nie grozili abstynencyą, owszem zapowiedzieli

swój przyjazd do Wiednia na dzień dzisiejszy.

Zaprzecza tej wiadomdści także p. Rieger w Po

kroku.

Na onegdajszem posiedzeniu komisyi prze

mysłowej obradowano nad szóstym tytułem

nowelli przemysłowej, regulującym stosunek ro

botników do pracodawców i obejmujący normy o

pracy dzieci, małoletnich i kobiet. Hr. B e1cr edi

referował o zmianach, poczynionych w przedłoże

niu rządowcm.

Referent podniósł, że przyjęto tylko takie zmia

ny,które na podstawiedoświadczenia, nabytego przy

wykonywaniu podobnego ustawodawstwa w Szwaj

caryi, Francyi i Anglii, okazały się niczbcdnemi. j

ł’onieważ zaś wszystkie stronnictwa Izby uznają

naglącą potrzebę socyalno-politycznycb reform,

mówca ma nadzieję, że szósty rozdział nowelli

przemysłowej zostanie przyjętym w poprawnej

redakcyi. I ’. Matscheko interpelował p. mini

stra handlu, jakie rząd zajmie stanowisko wobec

zmian, poczynionych w przedłożeniu rządowcm,

na co oświadczył p. ministcr, że życzyćby so

bie należało, aby pierwej, nim rząd wypowie

swoje zdanie, została przeprowadzona dyskueya

ogólna, wśród której członkowio mieliby sposo

bność wyjawienia własnych zapatrywań. P . mini

ster przyrzekł, że po zamknięciu dyskusyi ogól

nej określi stanowisko rząd. Dep. p. Matscheko,

wyraziwszy nadzieję, że rząd stoi na tem stano

wisku, iż ścisłe oznaczenie godzin pracy dzien

nej i przymusowy wypoczynek niedzielny muszą

być uważane za naruszenie obywatelskiej i oso

bistej wolności, prosił, aby p, minister złożył

w tym duchu oświadczenie i oparł się wszelkim

odmiennym żądaniom. Zdaniem dep. Moro prze

prowadzenie niektórych wniosków hr. Belcredego

zadałoby cios zabójczy przemysłowi austryackie

mu. Mówca przemawiał za złożeniem obszerniej

sze_j ankiety, któraby zbadała te wnioski i złoży

ła komisyi sprawozdanie. Ponieważ w ciągu prze

mówienia deputowanego Moro p. minister zmu

szony był dla ważnych zajęć opuścić salę, zawia

domił w jego imieniu dep. Matscheko, że referat

hr. Belcrcdiego nie był jeszcze dotychczas przed

miotem obrad ministeryaluych, dlatego też komi

sya najlepiejby zrobiła, gdyby odroczyła obrady

aż do chwili, gdy rząd będzie w możności wyja

śnić swoje stanowisko wobec wzmiankowanego

referatu. Po przemówieniu dep. Chamca, komi

sya przyjęła wniosek dep Matscheko.

Komisya podatkowa obradowała nad u

stawą o utrzymywaniu ewidencyi katastru podat

ku gruntowego i doprowadziła dysknsyę aż do

paragrafn 45.

Komisya parlamentarna dla zbadania

sprawy Kamińskiego zebrała się, jak wiado

mo, w poniedziałek, celem przesłuchania Dra

Wolskiego. Tenże jednak nadesłał tylko list,

w którym donosi, że bawi za granicą, zkąd powró

ci dopiero za tydzień. W poniedziałek wieczór

odbyło się drugi posiedzenie tej komisyi.

Na posiedzeniu Koła polskiego miał Dr Gro

cholski podług telegramów lwowskich do dzien

ników wiedeńskich oświadczyć, żo nic nie wie o

rzekomych notach, które ministerstwo wojny prze

słało ministerstwu spraw wewnętrznych w sprawie

decentralizacji kolei galicyjskich.

Norihl. Allg. Ztg w odpowiedzi na artykuł pe

wnego dziennika wiedeńskiego, który z rozdra

żnieniem omawiał jej artykuł wstępny, tyczący się

stosunku między Austiwą, Niemcami i Włochami,

pisze, żc artykuł jej nie miał na celu ani odoso

bnienia, ani’upokorzenia, ani zagrożenia Francyi,

ale że chciał tylko rzucić jasne światło na pewne

stosunki, które pewna część dzienników europej

skich bądź to umyślnie, bądź to z nieświadomości

zaciemniała lub fałszywie przedstawiała.

O zamiarze przyjazdu króla Ilinnbeita do Ber

lina milczą dotąd urzędowe i półurzędowc dzicn

niki pruskie. Miewająca jednak czasem wiarogo

dne doniesienia Schles. Ztg, pisze o tej sprawie,

że zamiar króla Humberta udania się do Berlina

jest rzeczy wistj’m , ale nastąpi prawdopodobnie

dopiero wtenczas, skoro się znajdzie stosowna do

tego pora, aby Cesarz austryacki oddał pierwej swą

rewiz_ytę królowi włoskiemu. Jednd zaś, jak i dru

gie odwiedziny nastąpią w takim czasie i w taki

sposób, aby nie miały cechy demonstracyjnej i

wyzywającej.

W czasie obrad nad ustawą przemysłową w par

lamencie niemieckim, wszczęła się długa dys

kuśya nad paragrafem 56-tym , nadającym rzą

dowi władzę zakazania ze względów sanitarnych

sprowadzania z zagranicy przedmiotów zagrażają

cych zdrowiu mieszkańców. Deput. Baumbach

wniósł dodatek do tego paragrafu, aby rząd, za

raz po zebraniu się parlamentu, przedłożył mu

wydany zakaz, który może go przyjąć, nlbo od

rzucić. Mimo żywej protestacyi ministra Scholza

przeciw tej poprawce, wniosek Baumbacha przy

jętymi został.

Ks. Bismark przywiązuje wielką wagę do u

chwalenia jeszcze w tej sesyi parlamentu budże

tu na r. 1884 85, aby całą scsyę jesienną można

zużyć na obrady nad ustawą ubezpieczenia robo

tników od nędzy z do^n: ;. ,jo kalectwa wynika

jącej. Ivs. Bismark czuje se zdrowszym i będzie

prawdopodobnie sam Ftawał

obronie wprowa

dzenia na porządek dzienny ustawy budżetowej.

Wspominają nawet

. miarze rozwiązania par

lamentu, gdyby do .. ad mył budżetem na rok

1884,85 przystąpić tera nic chciał.

W dalszym ciągu dj tnsyi nad budżetem mi

nistcrstwa spraw zagram /nycb w senacie wło

skim, p. Masalino upominał p. Manciniego, aby

tak długo nie uznał traktatu w Bardo zawartego

przez Francyę z bejem Tunisu, dopóki mocarstwo

to nie da pewnych §w^Lrancyj, że w przyszłości

nie będzie szukać nowy(mi w Afryce aneksyj. Dalej

radzi on rządowi, aby starał się zachować z pań

stwa tureckiego przynajmniej owe części, które

się jeszcze ostały. Nadto mówca wyraża gabine

towi wotum zaufania. Senator Alfieri sądzi, że

Włochy dobrze uczymły, nie biorąc udziału w o

statnich wypadkach egipskich. Sprawozdawca Ca

raciolo wykazuje korzyści wypływające dla Włoch

z utrzymania dobrych stosunków z Austryą i Niem

cami, a które bynajmniej nie krępnją inicyatywy

i wolności akcyi. Sądzi, że należy zachować n aj

lepsze stosunki z Anglią i chwali Manciniego,

który politykę włoską doprowadził do harmonii

z europejskiemu mocacstwemi.

KORESPONDENCYA ,,CZASU.*1

Lwów 11kwietnia.

(§§) Każde sprawozdanie z wczorajszych wy

borów powinno się zaczynać od uznania dla tej

masv wyborców przedmiejskich, która chociaż pra

wie ’fanatyzowaną była przez agitatorów, mimo to

nie dopuściła się żadnego wybryku. W wigilię

wyborów mówiono w kołach żydowskich: wszyst

ko jest wątpliwem, a to jeJno tylko pewnem, żc

ż_ydzi bodaj na okAacfc swoich uczują rezultat wy

borów i wyraz zemsty lub tryumfu jednego stron

nictwa. W dniu wyborów obawa ta miała pewną

podstawę, bo żydzi odgrywali dwuznaczną rolę.

Jedni głośno agitowali za Romanowiczem a inni

tymczasem cicho głosowali za Zacbarjewiczem,

co oczywiście jodną l drugą stronę w błąd wpro

wadzało, i po ogłoszeniu skrutynium wywołać mo

gło żal, nawet złość zawiedzionych w oczekiwa

niu. W szystko jednak odbyło się spokojnie i po

ważnie, aż do końca, na czem wiele zyskało

znaczenie aktu wyborczego.

O znaczeniu tem zabawnie odzywa sio dziś

Dziennik Polski Mówi on, żo wybór nie ma za

sadniczego znaczenia, bo obaj kandydaci należą

do tego samego obozu. Szanowny ten organ stał

się naraz tak skromnym w swojem zdaniu tylko

dlatego, aby Czas nie tryumfował. Skromność ta

nie na to nie pomoże. Zasadnicze znaczenie wczo

rajszych wyborów uznało samo stronnictwo poko

nane, zaklinając plakatami wyborców, aby »nic

dali tryumfować Stańczykom."

Wobec takiego

klasycznego świadectwa, Dziennik Polski może

chyba tylko zrzec się części zasługi, jaka mu się

niewątpliwie za wynik wczorajszych wyborów na

leży, ale rzeczy samej już nie zmieni. Nie wy

nika ztąd bynajmniej, żeby p. Zacharjewicz miał

być uważany za Stańczyka w krakowskiem tego

słowa znaczeniu, a wybór wczorajszy za spccyal*

ny tryumf Czasu. Jeżeli jednak Stariczykostwo

weźmiemy w tem znaczeniu, w jakiem brali je

ci, którzy zaliczali pp. Bilińskiego i Zacharjewi

cza do Stańczyków, t. j . za zbiorową nazwę in

telligencyi trzeźwo myślącej, rozsądnie działającej

i nieczułej dla czczych frazesów — to niema wąt

pliwości, że StańczykoBtwo odniosło wczoraj ]walne

zwycięstwo wc Lwowie. Można Btworzyć inną na

zwę dla tej samodzielnej i rozważnej intelligencyi

politycznej, ale dopóki jej moma, trzeba używać

tej, jaką vor pnpuli wśród wyborów wskazał. Cza

sowi nie chodzi pewnie o nazwę, lecz o rzecz sa

m ą; nie tryumfuje on ze BtanowiBka intcreBÓw

partyjnych, lecz zo względu na ogólny interes

kraju, a do tego wynik wjborów dostarcza wszel

kich podstaw, bo najpierw rehabilituje samodziel

ność i intelligencyę polityczną stolicy, tak długo

apatycznie znoszącej uzurpacyę kółka osób, ani

intelligencyą, ani stanowiskiem do roli kierującej

niepowołanych, a powtóre wzbogaca naszą repre

zentacyę w centralnym parlamencie siłą dodatnią,

specyalnie uzdolnioną do produkcyjnej pracy w je

dnej ważnej kategoryi spraw. Jeżeli to wszystko

nie zapewnia wczorajszemu wyborowi we Lwowie

zasadniczego znaczenia, to chyba zasadniczość od

dnia dzisiejszego nabrała we Lwowie innego zna

czenia.

Donosząc wczoraj o ostrzeżenin p. Namiestni

ka w sprawie uczniów zakładu agronomicznego

w Puławach, nie przypuszczałem, że prassa nasza

zobaczy w tem tylko echo Apuchtinowskiej rela

cyi. Mogę stanowczo zapewnić, że nie ma żadnej

podstawy insynuacya jednego z naszych dzienni

ków, jakoby Namiestnictwo wystąpiło z przestro

gą swoją wskutek, czy na podstawie odezwy rzą

du rosyjskiego. Z innego, nierosyjskiego źródła

pochodzi uwiadomienie, a ostrzeżenie Namiestni

ctwa, ani treścią, ani brzmieniem swojem nie duje

podstawy do dalszej insynuacyi, jakoby chodziło

tu o generalizowanie sprawy w ten sposób, aby

wogóle młodzież z Królestwa polskiego nie była

już więcej przyjmowaną do szkoły Dublańskiej.

’Wied«*« 10 kwietnia.

A Koło poselskie polskie odbyło wczoraj wie

czór pierwsze a dziś rano drugie posiedzenie po

feryach wielkanocnych. Na wczorajszeni posiedze

niu, przewodniczący Grocholski przedłoży}

nadeszłe do K oła polskiego podczas feryj pisma

i petycye. Ważniejsze z nieb były: petycye kil

kn Rad powiatowych, między innemi R idy po

wiatowej krakowskiej, aby delegacya polska sta

rała się u rządu o utworzenie w kraju naczelnój

dyrekcyi rządowych kolei żelaznych galicyjskich

oraz aby język polski był używany w służbie we

wnetrznćj tych dróg żelaznych galicyjskich. W roz

prawach nad temi pismami zabierali głos: Gro

cholski, Spławiński, Chrzanowski i Jaworski. Mia

nowicic p. Grocholski przypomniał, że Koło

polskie już od roku tą sprawą zajmuje się a de

putacyi wyprawionćj przez Koło z temi właśnie

żądaniami do rządu,

odpowiedział, jak wia

domo, minister handlu i komunikacyj p. Pino:

że jak tylko droga żelazna ,,transwersalna" zbu

dowaną będzie, rząd utworzy w Galicyi zarząd

ruchu na rządowych drogach żelaznych galicyj

skich z szerokiemi atrybucyaini, lecz naczelny

zarząd tycb dróg co do stanowienia taryf kolejo

wych i stosunków handlowych musi pozostać

w Wiedniu przy ministerstwie lub w minister

stwie; co się zaś tyozy języka polskiego, mini

ster oświadczył, iż polecił aby urzędy kolejowe

nietylko w stosunkach z ludnością miejscową,

ale także w stosunkach z wszelkiemi władzami kra

jowemi używały języka polskiego; lecz w służ

bie wewnętrznej winny używać języka niemieckiego.

Do tych słów przewodniczącego dodał uwagę

poseł Ćbrznnowski, że ta odpowiedź ministra

nie załatwiła sprawy, o którą chodzi, i Koło pol

skie wówczas oświadczyło, żc ją nio uważa za

załatwioną i będzie dalsze kroki czynić; powinno

więc starać się tak u rządu jak i w Izbic posel

skiej, aby naczelny zarząd dróg żelaznych gali

c_yjskich był w kraju i aby język polski był urzę

dowym w wewnętrznój Błużbie tycb kolei, a ję

z_yk niemiecki używany t_ylko w krcspondcncyi

między władzami kolcjowemi a ccutralnemi wła

dzami rządowemi w Wiedniu, i w raportach do

tychże władz centralnych.

l’. S p ławiński wniósł, aby wyżej wspomnio*

ne petycye Rad powiatowych przekazać polskim

członkom Izbowej komisyi kolcjowćj, iżby im

służyły do poparcia wspoinnionych żądań przy

rozprawach w komisyi. W niosek ten poparty

przez pp. Chrzanowskiego i Jaworskiego przj’ję

ło Koło prawie jednogłośnie.

Następnie przewodniczący przedłożył nadcszłą

do K oła petycyę Towarzystwa politechnicznego,

tyczącą się etatu urzędników mających byó usta

nowionymi dla utrzymania ewidencyi katastralnćj.

Petycyę tę przekazało Koło polskim członkom

Izbowej komisyi podatkowej, która ma roztrzą

sać projekt ustawy mąjącój urządzić cwidencyę

katastralną. Tymże polskim członkom komisyi po

datkowćj przekazane do roztrząśnienia nadeszłe

z kraju petycye tyczące się projektu nowćj usta

wy, mającej zmienić wymiar podatku od wjrobu

wódki; przy tem nadmieniono, że rząd zamierza

dopiero w roku przyszłym przedłożyć Izbom

projekt tój nowój ustawy. Nadeszłą do Koła pc

tycyę dyurnistów o polepszenie ich płac, uznano

za załatwioną na teraz przez Izbę poselską, któ

ra właśnie na posiedzeniu swojem 7go t. m. prze

kazała petycyę dyurnistów rządowi do możliwego

uwzględnienia.

Przedłożył także przewodniczący Kołu polskie

mu dwa podczas feryj nadeszłe jeszcze telegra

my kondolencyjne z powodu śmierci Bauma, od

posłów chorwackich z Dalmacj-i i od miasta Ja

rosławia.

Następnie Koło polskie roztrząsało zredagowa

ny ostatecznie przez Izhową komisyę kolejową

projekt ustawy orzckąjącćj budowę kosztem skar

bu państwa drogi żelaznej »tranawersalnój mo

rawsko-czeskięj," która ma iść *od granicy wę

gierskiej, a nnanowicio od węgierskiego Grodzi

ska (Ungarisch llradiscb) przez Berno, Iglawę,

a następnie przez Czechy w poprzek dróg źellls

znych czeskich do granicy bawarshiój. Nie całą

tę wielką drogę żelazną trzeba budować, gdyż

wejdzie w jćj skład kilka istniejących jnż kolei,

które trzeba połączyć zbudować się mającemi

sześciu kolejami: z Iglawy do Wcasely, z Horaz

dowic do Klatau, z Wyższćj Cerkwi do Tabor,

z Tabor do Itazic, z Janowic do Taus, z Budwcia

do Obclpran. Otóż ustawa orzeka zbndowanie ko

sztem skarbu państwa tych szościu dróg żelaznych,

a wvdatki na tę budowę obliczone są najwyźćj

na 27,300,000 złr Dziesiątą część tćj suiny mają

dostarczyć skarby krajowe morawski i czeski,

mianowicie Czechy 2Va miliona złr.,

skarb mo

rawski 230,000 złr.; zaś dziewięć dziesiątych czę

ści całćj suiny ma dać skarb państwa, to jest

24,500,000 złr. Prócz tego powiaty i interesowa

ni w budowie tćj kolei m ają spełnić to, do czego

się zobowiązali w petycj”ach o budowę kolei, m ia

nowicie w dostarczaniu materyałów i gruntów pod

kolćj po cenach niższych, a wartość tych zobo

wiązań obliczona jest na sumę 403,000 złr., któ

ra już nie wchodzi w powyższe obliczenie ogólno

kosztów na sumę 27 milionów złr. Jeżeliby nie

które z sześciu powyższych dróg żelaznych zbu

dowano zostały przez towarzystwa prywatne ich

własnym kosztem, w takim razie w stosunku o

ileby się zmniejszyły wydatki skarbu państwa

na’ bndowę tćj całćj drogi żelaznej transwersab

ućj obowiązane liy były takżo skarby czeski I

Warszawa w latach 1809-1812.

(Dokończenie).

Jakoż do tej następnej tragedyi, która poka

zała się na scenie dopiero za Królestwa kongre

sowego, wybrał sobie za przedmiot ostatni bunt

Zbigniewa. Przedmiot obfitujący w charaktery i

sytuaoye niezmiernie dramatyczne, które mu współ

czesna kronika Galla przesuwała przed oczami

z całą barwą w”ieku — ale Niemcewiczowi cho

dziło głównie o to, żeby się jaknajwięcej zbliżył

do wzorów starożytnych, dlatego wprowadził na

wet ich chóry do swojej sztuki i... przedmiot

swój zmarnował. Zarzucała mu to kryt.yka współ

czesna. Żaden wszakże z krytyków nie dotarł przy

tej okoliczności aż do dna kwestyi: dlaczego przed

mioty w”zięte z historyi narodowej i najlepiej na

dające się do tragedyi, maleją pod piórem na

szych autorów, jakby obcięte na łożu Prokrusta?

Bo krytycy stali na tcm samem stanowisku cste

tycznem, co i autorowie.

Pomówimy o jednej jeszcze tragedyi oryginal

nej» granej na scenie stołecznej za Księstwa War

szawskiego, która się odróżniała od innych nie

formą, ale doniosłością swoją historyozoficzną, to

jest o Katonie Aleks. Chodkiewicza.

Katon był uosobieniem dawnej Rzeczypospolitej

rzymskiej, opartej na cnotach publicznj ch i do

mowych , na czystości obyczajów, głębokiej w”ie

rze religijnej i zjednoczonej z nią miłości Ojczy

zny, ale Rzvm podbił świat, a w Rzymie wvro

sła(Jarystokracya najbogatsza, najpotężniejsza i

najambitniejsza, jaka kiedykolwiek istniała na

świecie, wobec której ani prawa republikańskie,

ani niezbędne w republice poczciwe obyczaje i

cnoty obyw”atelskie, utrzymać sę nie mogły. Lu

dzie wyniesieni wysoko nad wszystkich urodze

niem , bogactwem, znaczeniem osob:stem i sławą

zwycięztw, jeżeli przytem jeszcze ujmowali sobie

Ind hojnem rozdawaniem żywności ze zdobytych

prowincyj i kosztownemi igrzyskami, etowali się

dla niego boż_yszczami i trzęśli Rzymcnu Fo^Sj-lli,

Pompejuszu, Cezar najambitniejszy z nicli sięgnął

już bez skrupułu na czele swoich Gallijskich legij

po władzę najwyższą, zgniótł swojego rywala i stał

się panem całej" Italii. Afryka t;ylko^ nie ugięła się

przed nim i tam w Utyce schroniła się garstka nie

dobitków z pod Farsali, nad którą Katon objął do

wództwo. Przy Katonie zgromadzili się ostatni o

brońcy Rzeczypospolitej w senacie, z nimi Mar

kus Brutus, zięć jego, z jego córką, a żoną swoją

Porcyą. W szyscy postanowili bronić się do upa

dłego, ale Ceza’r orzcpłynął morze, pobił pod

Thapsus legie afrykańskie i zbliżył się _p°d murj"

Utyki. Mieszkańcy bronić sie nic chcieli. W ojsko,

którem Katon rozrządzał, było zbyt słabe, azebj

skuteczny opór staw”ić mogło zwycięzcy. Katon

rozważywszy z zimną krwńą stan rzeczy, zrozu

m iał, że los republiki już był rozstrzygnięty, ;o

istnieć dłużej nic mogła, bo już nie nnata tjc i

podstaw, na których sic niegdyś opierała i że

przedłużać jeszcze w”alkę, byłoby daremnie krew

rozlewać. Zaczął przekładać senatorom i wodzom,

żc im nie pozostaje nic innego, jak poddać się

Cezarowi; co więcej, sam napisał do zwycięzcy,

żeby się nie mścił na ludziach, którzy dopełnili

swego obowiązku, broniąo praw kraju, póki była

nadzieja, że jo obronić potrafią, a dziś ulegają

wyrokom przeznaczenia.

Ale co innym radził, tego do siebie nie stoso

wał. On uznawał siebie za przedstawiciela repu

bliki — jej tradycyi i jej ducba. Dla niego po

myśleć nawet tj”lko, że może się poddać C* żaro

wi, byłoby haniebnym upadkiem. On pownuen

umrzeć z republiką, ani chwili jej nic przeżyć.

Oddala też wszystkich, co go otaczali, nawet zię

cia i córkę

zostaje sam -

zamyka się, otwie

ra Platona, ażeby się umocnić w wierze, że nie

wszystko w człowieku razem z ciałem umiera, ii

mysł jego się rozjaśnia, pojmuje odwiecznego stwór

cę i pana wszechświata, pojm uje duszę nieśmier

telną, poczem zażjrwa truciznę i umiera w chwi

li, gdy ostatni obrońcy republiki uginają czoło

przed Cezarem.

Oto je st osnowa sztuki Chodkiewicza, żywcem

wzięta z PluDrcha ze wszystkiemi szczegółami.

Nie jest to trajedya na scenę. Usypiała ona wię

ksza część widzów, zwłaszcza, że i wiersz nie

gładki; krytyka zaś zarzucała autorowi, żc nie

wyzyskał przynajmniej sj"tuacj”j, jakie mu nastrę

czała obecność córki przy nim, ale żadne uczu

cie powszednie nie godziło się z tonem ogólnym

sztuki" mogło w niej tylko sprowadzić rozdźwięk.

Jeżeli wszakże Katon Chodkiewicza nie jest tra

gedyą na scenę, to jest pysznjm obrazem drama

tj”cznym do czytania.

Przystępując do wniosków, jakie nasuwa ten

krótki rys różnych rodzajów poezyj, kwitnącej za

Księstwa warsz"awskiego, przyznać musimy, że

pod elektrycznym wpływem wypadków rozbudzi

ły się wyo’braź’nie i wyrobiło się kilka znakomi

tych talentów. Kożmian mianowicie był lirykiem

g’odnym epoki, której wielkie wypadki opiewał.

Do stworzenia narodow”ego dramatu popęd był

dany, ale potrzeba bylo czasów spokojniejszych,

ażeby się wytrawiły i nstaliłj" chwiejne jeszcze u

nas pojęcia o sztuce dramatycznej wobec dwóch

szkół współzawodniczącj-ch z sobą na wielkiej a

renie literatury europejskiej. Dołóżmy, że ten

wpływ wypadków epoki Napoleońskiej na wyo

braźnie polskie rozciągnął się i na pokolenie,

które było jeszcze wtenczas w latach dziecięcych.

Przypomnijmy sobie wrażenie, jakie na 14-letnim

Mickiewiczu wywarła owa wiosną 1812 r.:

im!cn i"*Pii,tek

O wiosno! Kto etę ttfdział, j’ak byłaś kwitnąca

Zbożami i trawami a ludźmi błyszcząca,

Obfita we zdarzenia, nadzieją brzemienna!

Ja ciebie dotąd widzę piękna maro senna!

Urodzony w niewoli, okuty w powiciu,

Ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu.

Na innych polach piśmiennictwa, a zwłaszcza

w dziedzinie umiejętności, bardzo mało było u

nas ruchu za Księstwa Warszawskiego. Epoka ta

działała wielce na wyobraźnię i na serca polskie,

ale nie byłn sposobną do nauk. Zresztą, nie było

jeszcze w Warszawie uniw”ersytetu, ani obserwa

toryum; laboratoryura chemiczne miał tylko jeden

Aleksander Chodkiew’icz, wszechstronnie czynny,

publicj”sta, krytyk teatralny, poeta dramatyczny,

chemik, jak to już nadmieniliśmy w przeszłym

tomie; pracował on wtenczas nad swojem wie!—

kiem dziełem o chemii, które na bok odłożył

w 1812 r.,

ażeby formować pułk na Litwie. Bi

blioteki publiczne dopiero powstawały w W arsza

wie z darów prywatnych X. arcybiskupa Krasic

kiego, Aleks. Sapiehy, jen. Dąbrowskiego, mini

stra Łubieńskiego i innych. N a posiedzeniach

Tow’arzystwa przyjaciół nauk, któremu po bisku

pie Albertrandym, zmarłym w 1809 roku, prze

wodniczył Staszyc, czytano najwięcej poczye, sztuki

dramatyczne poddane pod sąd tego areopagu I.i

l”ackiego, rozprawy literackie, czasem filozo czru

Słotwiriskiego i Szaniawskiego; niekiedy j o

Akademia krakow”ska nads_yłała tain prace nau

kowe swoich profesorów. W ogóle dalckci w v)le

zostawała Warszawa za W.inem pod względem

płodnej działalności naukowej.

Naznaczyć wszakże należy, ze w Księstwie W ar

szawskiera rozpoczął s.ę ow zwrot.umysłów ku

historyi który po rozwianiu się najpiękniejszych

naszych złudzeń stał się powszechnym we wszyst

kich dzielnicach Polski. Dziś żjjcmy w przeszło

ści, szukając w niej przestróg na przyszłość.

Przed 80 laty zaczęliśmy dopiero tęsknie ku niej

spoglądać, ażeby Bię pocieszać dawną wielkością

naszej Ojczyzny po jej upadku. Pierwszem zada

niem, jakie sobie postawiło Towarzystwo Przyja

ciół nauk, było dokończenie »Historyi narodu pol

skiego" Naruszewicza. Członkowie Towarzystwa

rozebrali między siebie tę pracę; wielu nic dopi

sało , ale Albertrandi. Niemcewicz, Kwiatkowski

dopełnili swojego zadania. Jednocześnie rozja

śniali dzieje narodowe: Zoryan Chodakowski(Adam

Czarnocki), Bohusz, Rakowiecki, Orchowski, Czaj

kowski Paweł, Skorochód Majewski, Surowiecki.

Samuel Bandtke pisał znaną swoją treściwą hi

storyę Polski, która zastąpić miała dla użytku

uczącej się młodzieży znacznie krótszy jeszcze

»Rys dziejów naszych’" Wagi i ogłaszał «m ą i

z niej w »Pamiętniku" Bentkowskiego,

owi

zaczj’n ał swój zawód. Święcki prz_ygotowywa geo

grafię starożytnej Polski, ze zlecoma Towarzystwa

Przyjaciół nauk. Feliks Bentkowski pisał pierw

sza historyę literatury polskiej, zebrawszy sumien

nie wszys’tkie bibliograficzne w skazówki w tym

względzie. Dodać musimy, że uczony ten profc«or

warszawskiego liceum zasłużył się wielce odr :—

dzająccj się literaturze naszej wydawnictwem je

dynego Przeglądu na całą dawną Polskę pod ty

tułem Pamiętnik Warszawski, który umieszczał

literackie rozprawy, krytyki, wjrjątki z dziel nie

ogloszonych i artj’kuły rozmaitej treści, jak dzi

siejsze Przeglądy.

Całe to życie towarzyskie i umysłowe w nie

dawno z grobu wywołanej zachodniej części Pol

ski, zawieszonem zostało w 1812 roku, ale nie

zgasło z upadkiem Księstwa, ani nawet z upad

kiom Królestwa kongresowego — tak silnym był

dany mu popęd wypadkami 1807 i 1809 roku.’

Joliosz Falkowski.

- 0 0 0 0jg}0000—

OddzielneNraC7za^rnie^MtLr?7vZien? ^ ^ - %WBZyBiedziel8 1dni ^wi%torane.

1 starczy, w Krakowie po 10 c., w e Lwowie lub z przesyłką pocztową 12 o.

Prenumerata

wynosi:

J-*

^ Pocztą w państwie Au fyackien

na cały rok \ na kwartał na 1miesiąc

Kinmii-.i :

* .......

24 złt. i

6 złr.

2złr.50c.

%ldoWłochEwfr”,-’»,

28złr.7złr.

3 złr.

innych państw należacvrh "rin

t g" ’ SzwaJcaryi, Turcyi

renumeratę

zw,«zku Pocztowego

32 złr.

8 złr.

3 złr.

§ pieniędzmiiprzekami* Hlt- *V1,40 odI«o do ostatniegodniawmiesiącu.

ł.Uiy

f do Administracyi Czasu * ? T

PrennFieratę * ogłoszenia (inseraty) uprasza się na’dsyłać franco

, A rakowie.

—

IAsty reklam acyjne nieopieczętotcane nie podlegają opłacie

pocztowej.

—

IAstów niefrankowanych nic przyjmuje się.

Hęhopismńw nadsyłanych nie zwraca się.

Prenumeratę przyjmuj***

Administracja ,,CZASU" w H rahowle, tudzież urzędy pocztowe. Mlejaęową prenumeratę

księgarnia 8. A . Krzyżanowskiego, handel W ak o w ski ej w Sukiennicach obok filii

«**»*

n e n i o (inseraty) przyjmuje się za opłatą od miejsca wiersza drukiem drobnym (petitowym) za pierw

szy raz 10 cnt., za każdy następny raz po 5 cnt.

—

*adenłane (na3stronnicydziennika) od miej

sca w iersza drukiem drobnym po 30 cnt. za każdy raz. —

Dołączeni« do nC’*«*tri (prospekta, cyT

kularze, ogłoszenia i t p.) przyjmuje się za cenę 1 złr. od 100 egzem, dla zamiejscowych, a ,w cent.

od 100 egzem, dla miejscowych prenumeratorów.

—

Należytoió uprasza się n a p r z ó d nadesłać prze

kazempocztowym.— Ogłimciiia Iprenum eratę przyjmują: »»e l« « «le Aicncy_ft" "Ą.

w głównym składzie tytoniu Nr. II przy ulicy Trybunalskiej L 4: « I ’ a r j /ii wyłącznie p. Adam,

Rue Clóment 4; (prenumeratę p Wincenty Raczkowski, Faubonrg Poissonióro 33); w » * led nlu Jp

Hassenstcin A V ogler (także w Hamburgu, Frankfurcie n. M., Berlinie, Lipsku, Bazyl_ei i Wro_cławiu),

A. Oppclik, Stubenbastei Nr 2, R, Mosse (także w B erlinie, Hamburgu, Monachium i !Norymberdze,

H, Schalek, M. Duke°, M. Stern, w Frankfurcie u. M. G. L. Daube A Comp.

1 of 6 • Strona 1

Mirador viewer

Czas.

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Mirador viewer

Description

Structure

Similar

Error 404 - MBC

trans "Nie znaleziono strony" %}

Download file

Download file

Deleting a comment

Advanced search

Suggest correction